KAŞKAY TÜRKLERİNİN MİLLİ BİR ŞAİRİ OLAN Arsalan Mirzayı VE Eserleri
Emad hezrati
Giriş
Toplumlar, kültürlerindeki şiir ve edebiyatı ile varlıklarını kanıtlar ve sağlamlaştırırlar. Bir dilde şiir ve şair varlığı özelliklede Kaşkayı durumunda olan bir toplamda şiir ve şair varlığı o dilin konuşurlarının millî kimliğine ne oranda bağlı olduğunun göstergesidir. İran sınırları içinde Şiraz Merkez olmak üzere sekiz – dokuz il de dağınık olarak yaşayan Kaşkayı Türkleri de Türkçenin yanında Farsça ile beraber iki dilli bir Türk topluluğu olmasına rağmen büyük oranda Türkçe Şiir ve Türkçe söyleyen şairler beslemişlerdir. Bu çalışmada, Kaşkayı Türklerinin çok bilinen ve ünlü Şair Arsalan Mirzayı beyin tanıtılması amaçlanmıştır.
Bu yazıda şairin hayatının bazı köşelerine girmeye ve daha sonra şiirlerinin içeriğine kısa bir göz atmaya çalışılmıştır. Arsalan Mirzayı edebiyat dünyasında derin manalı güzel şiirler, çocuk öyküleri ve çeşitli dallarda birçok yapıtı bulunan, eserleri çok ünlü olan ve Kaşkayı Türkleri Edebiyatı’nın önde gelen isimlerinden olan aynı zamanda Kaşkayı Türklerinin ilk sıralarda gelen hiciv ustalarındandır.
Hiciv tarzındaki şiirlerinin anlatımları da kendi çapında oldukça güzeldir ve derin manalıdır. Bu tarzda birçok başarılı örnekleri Kaşkayıların folk edebiyatına bile geçmiştir.
Arslan Mirzayı yapıtlarının ister araştırdığı dilsel konular olsun ister yazdığı bir çocuk öyküsü olsun, ister söylediği hiciv şiir olsun veya ister söylediği acılı ve hüzünlü şiirleri olsun, tek ortak noktası vardır, Türk!
Arslan Mirzayı Türk milli kültürünü ve özellikle İran’ının güney ve merkezi bölgelerinde yaşayan Türklerin milli kimliğini tanıtmak ve ayakta tutmak için çaba göstermektedir. Şair özelikle de Uzak Yol adlı Kitabında kültürel özgürlük ve bağımsızlığın ve milli kimliğin önemine değinmektedir. Türklerin anadilinin ezilmesinden şikâyetçidir ve bu şikâyetini şiirlerinde daima en sert şekilde ifade etmektedir. Hem kendisinin ve hem milletinin derdini bir uzak ve dolambaçlı yol olarak biliyor ve aynı zamanda duygularını, özlemlerini, çocukluğunu bu uzak yola söyleyerek anlatmaya çalışır ki bu fakat kendi duygu ve özlemi değildir, Kaşkayı milletini de özlem ve duygusudur.
Arslan Mirzayı Şiirlerinde sürekli vurgulanan bir birlik çağırısı görünmektedir. Kaşkayıda birlik, İran Türklerinde birlik, dünya Türklerinde birlik, onun sürekli vurguladığı çağrıdır, kendisi bu çağrıya en uyanlardandır ve onun için güzel çalışmaları da olmuştur. Bu yolda önemli çalışmalarından Kaşkayııdan Haydar Babaya selam çalışmasıdır. Arslan Mirzayı her Şirinde Kaşkayı toplumunun kaybettiği değerleri özlemle anmaktadır. Arsalan Mirzayı şiirleri ile Kaşkayı halkının geçmişi, göçü, eğlenceleri, siyasi güçleri, kahramanlıkları, sıkıntıları, mutlulukları güçlü bir şekilde elde edilebilir.
Bu şiirler sayesinde hem Kaşkayı toplumu hem de bu toplum içerisinde süregelen Türk halk edebiyatı hakkında fikir edinebilmekteyiz.
Anahtar kelemeler: Arsalan Mirzayı, Kaşkayı, Kaşkayı edebiyatı, Türk şiiri, Kaşkayı şiiri
Şairin hayatı
Doğum Tarihi 28 Agustus 1977 olan Arsalan Mirzayı Kendisi nüfus cüzdanımda olan doğum tarihi kendimden bir yaş daha küçüktür diyor, hatta her zaman söz konusu olan doğum tarihi ile ilgili Kaşkayıda yaş ve büyüklükle ilgili olan bir deyim kullanıyor ‘Yaşım özümden bir köyənək[1] az yırtmıştır’ diyor.
Arsalan Mirzayı Kaşkayı Türklerinin Amele Tayfasındandır, Babası Bu tayfa dahlinde olan Gelezen (Uygur) obasından, annesi ise gene aynı Tayfa dâhilinden olan Teyyibli obasındandır.
Çocukluğunu doğanın kucağında konargöçer bir aile de geçiren Arsalan Mirzayı 1983’te Şiraz’a yakın olan Kevar şehrinde eğitme başladı. Eğitimini Şiraz’da Kaşkayı konargöçerlerine ait olan Şahit Behişti adlı yatılı ortaokulda devam edip liseyi Kır- Karzin ve Firuzabad şehirlerinde tamamladı. 1993’te Fars asimilasyonuna karşı hiciv söylemeye başladı ve Türk ile Şeytan kavgası, Türk ile Tanrı Kavgası adlı hiciv dolu şiirlerinde Kaşkayıların kaybettiği değerin kavgasında bulundu.
1996’da liseyi bitiren Arsalan Mirzayı Fars edebiyatı anabilim dalında Firuzabad özel Üniversitesi’nde, Dr. İbrahim Kayseri, Dr. Cihanbahsh Nevruzi, Dr. Kavus Hasanlı, Dr. Afrasiabi, Dr. Al-Asfour, Dr. Mahmudi diğerleri gibi ünlü hocalar nezdinde eğitimini devam etti. Daha sonra, dilbilmciliği anabilim dalında yüksek lisansla eğitimini tamamladı.
Kaşkayı Türklerinin dili ve edebiyatı üzerine gönüllü olarak çalışan Arsalan aydınlarla bir ortaya gelmesi onun bakış açısını Türklerin kendi diline eğitim alma hakkı semtine yöneltti. Kendisi Kaşkayı aydınlarını hayatında bir dönüm noktası olarak görüyor.
Arsalan, “Türk ve Tarı[2]” adlı ünlü hicivli şiirinde görüldüğü gibi çok yüksek bir mizah anlayışına da sahiptir. Arsalan bu şiir sebebiyle Kaşkayı Türkleri Arasında “Tarıyınan cer salan”[3] adına da meşhurdur.
Geleneksel şiir ve klasik edebiyatın yanı sıra, çağdaş Kaşkayı şiiri biçimlerinde de büyük katkısı vardır. Arsalanın her şairde olduğu gibi kendine özgü şiirsel bir dili var.
Arsalan Mirzayı, 2000 yılında mezun olduktan sonra. Şiraz’ın 15 kilometre uzaklığında yer alan Zargan şehrinde komite imdat (yardım komitesi) adlı devlet kurumunda memur olarak çalışmaya başladı.2001 yılında aynı şehirde, bugüne kadar devam eden Kaşkayı Edebiyat ve Kültür Derneği’ni başlattı. Bu dernek tarafından kapsamlı ve önemli faaliyetler yürütülmektedir. 2003’te Kaşkayı Türklerinden olan biri ile evlendi, evliliğinden bir kız ve bir erkek çocuğu olmuştur. Oğullunun adını Rıza ve kızının adını da İran coğrafyasında 2000lerden sonra lisanslı ve izinli olan Asena adını bir Türkçe kökenli ad olduğu için kızına ad seçmiştir.
Arsalan Mirzayı hiçbir siyasi fikri veya düşünceyi işine dahil etmeden iş hayatında da çok başarılı olmuştur, 2015’te Fars eyaletinde en iyi memur olarak seçilmiştir.
Sadece Kaşkayı Türklerinin değil bütün Türk dünyasının önde gelen sanat ve fikir adamları arasında çoktan beri yer alması gereken Arsalan Mirzayı ne yazık ki hak etiği kadar tanınmamıştır.
Arsalan Mirzayı, Esadullah Merdani gibi büyük dilbilimciler nezdinde kendi anadili olan Kaşkayı Türkçesinde de gerektiği kadar ders almış ve Türkçenin şiir diyarına adım atmıştır. Bu diyarda hızlıca zirvelere çıkmış, Kaşkayılar’ın durgun ve baskıda kalmış şiir ve edebiyatına Ayvazullah Safari gibi şairlerle birlikte büyük bir devrim yapmışlardır.
İran coğrafyasında Türklerin anadilinin ezilmesinden şikâyetçidir ve bu şikâyetini şiirlerinde daima en sert şekilde ifade etmektedir.
Şair müzikle de yakından ilgileniyor. Ve bir ozan gibi kendi söylediği şiirleri bestelere döküyor. Kaşkayılarda bilinen Mesut Namdarı gibi ünlü müzisyen iş birliğiyle yaptığı İlger ve Uzak Yol albümleri müzik konusunda en önemli çalışmalarındandır.
O hem şair hem, hem Müzikçi ve hem de bilim adamı olarak gösterdiği başarılar sebebiyle Kaşkayılar arsında farklı unvanlarla övülmektedir.
Şairin Eserleri
Basılmış eserler:
- Mirzayı, Arsalan (2015/1394). Dina’dan Haydar Babaya Selam, (Dinadan Hayder Babaya Selam), Tek Dereht yayın evi, Tahran.
- Mirzayı, Arsalan (2017/1396). Çocuklar Ay Çocuklar-Çocuk Şiirleri (Uşaqlar Ay Uşaqlar-Uşaq Şiirləri), Tahtı Cemşid ve Kaşkayı yayın evi, Şiraz.
- Mirzayı, Arsalan (2017/1396). Kaşkayı Bilmeceleri, (qaşqay Tapmacaları), Yaşıl Alma yayın evi ve Ocak Derneği, Şiraz.
Basıma Hazırlanan Eserler:
Kaşkayı Deyimleri
Kısaca Kaşkayı müziklinden
Bir dilim ay (Kaşkayı gençlerinin şiirleri)
Divan sız Şairler
Göründüğü gibi Arsalan Mirzayı bir sürü araştırmaya dayalı, sanatsal, Folklor ve sosyal çalışmasına rağmen onun “Uzak Yol” adlı ünlü eseri ve şiirleri ile katıldığı festival ve toplantılar, bir şair olarak tanınmasını sağlamıştır. Bu bölümde Arsalan Mirzayı’nin eserleri ve şiirlerinin içeriğini incelemeye çalışacağız. Hayatının muhtelif meselelerine dayanan tespit ve müşahedelerini, kendisine has yoğun bir duygu ve düşünce yapısıyla şiirlerine dökmüş. Kaşkayıların en şirin ve tatlı sözlerini Arslan’ın şiirinde bulabiliriz.
Daha önce de belirtildiği gibi, şiirinin konuları genelde Kaşkayı halkının geçmişi, göçü, eğlenceleri, siyasi güçleri, kahramanlıkları, sıkıntıları ve mutluluklarını içermektedir.
Sözleri Arsalan Mirzayıdan olan ve Kaşkayıların genç Şarkıcısı Şehram Esedi Tarafından seslendirilen ‘biz Türk’üz biz Kaşkayıyız’ parçayı belki de Kaşkayıları merak eden her kesin tarafından bir müzik video olarak izlenilmiştir. Aşağıda bu parçanın sözleri ve daha sonra, youtube kanalımızda paylaştığımız bağlantısı getirilmiştir:
Biz türkək biz qaşqayıyag
Bizim ağır el varımız
Ağzımız içinde şirin
Şəkər təkin dil varımız
***
Bizim Eldə gümüş üzlər
Qəlm qaşlar ala gözlər
Yaxçı mətəl[4], şirin sözlər
Duyqulu nağıl varımız
***
İkki nərgis, ikki sümbül
Şeyda bulbul bir qızıl gül
“Yüsfəli”[5] təkin bülbül
“Sultan”[6] kimin gül varımız
***
Davud[7] təkin sitar çalan
Həq ayəti Cahangir[8] Xan
Məzun[9] Kimin Sırı Nehan
Mecnun o aqıl varımız
***
İzzət evini qayıran
İngilis döşündə duran
Sovlət[10] kim duşman yumuran
Bizim coşqun sel varımız
***
Gölümüzdə suna vardır
Elimizdə ana vardır
Arxamızda Dina[11] vardır
Güllü yaşıl Çöl varımız
***
Gəçən günə ağlamışag
Əhdimizi[12] saxlamışag
Elim sənə bağlamışak
Mühkəm[13] sınmaz bel varımız
***
Solmuş Gülləring açılsın
Batmış Gününg genə çalsın
Duşmanıng gözü kor olsun
Zağ varımız hel varımız
***
Yetim yal[14] Ayvaz qəmindən
Dina Mensur[15] qedeminden[16]
Arsalanıng qələmindən
Bizim uzaq yol varımız
Yukarıda söz ettiğimiz birlik çağırışı, Kaşkayı tanıtımı, Kaşkayı kahramanlıkları ve benzeri hepsi bu küçük parça şiir içinde yer almaktadır. Parça milletinin Kim olduğu tanıtımı ile başlar, Türklük ve Kaşkayılık vurgulanarak milletinin büyük sanatçı, şair ve siyasi kahraman örnekleri ile devam eder ve birlik çağrısı ile biter.
Çok başarılı bir şekilde Kaşkayıda çok bilinen diğer iki aydın şairi de kendisi yürüdüğü uzak yolun yoldaşı olarak biliyor. Ayvazullah Safari Yetim Yal adlı Şiir kitabının yazarı ve Mensur Şahmohammadi ise Dina dağı Kitabının Yazarı Kaşkayı Türklerinin diğer iki aydın ve milli şairidir. Uzak Yol kitabından alınan aşağıda ki beyit de gene aynı yoldaş çağırışı benzer ve kusursuz şekilde yapılmıştır fakat burada Kaşkayı ve Azerbaycan’daki ortak değerleri de unutmayıp uzak yolundan bir de Azerbaycan’a mesajı var. Arsalanın milli duygusunu yazmaya belki de bizim kalemimiz yetersiz olsun. Belki bütün o duygu ve düşünceyi anlamak için sadece bu tek beyit yeterlidir:
Uzaq Yolum[17] Yetim Yala[18] səlam ver
Mensur[19] Dinasıynan dilləş kəlam ver
Heydar Baba[20] ölkesine peyğam ver
De Arsalan uzaq Yolung oğludur
Sınmış qolu zəncirinən bağlıdır
Uzak yol Eseri
182 sayfadan oluşan bu şiir divanı. Kaşkayı Türklerinde olan farklı şiir biçimlerinden oluşan bir şiir toplusudur.
Asanak (bayatı), Yeni Koşma, Ağca Koşma, Koşma ve gerayili biçimleri bu divanda işlenen biçimlerdir. Bu Kitaba Esedullah Merdani bir giriş yazmıştır.
Hürriyet, millet sevgisi, milletinin derdi gibi temaları her parça şiirinde görünmektedir, gene uzak yoldan alınan bu parça da dertler, acılar ve dilekler en uyumlu şekilde bir bire dizilmiş ve şair bu şiirinde Kaşkayıların ulu Kahramanı Şehit Hüsrev hanı bir çam ağacı benzetmesiyle gizleterek duygularını şöyle ifade eder:
Haçan[21] olar bu yaramız sağ ola
nifaq itə təfrəqəmiz dağıla
haçan olur ağır ellər yığıla,
bir ola Ki dost alnından öpək biz
Düşmənləri həq sacıynan yapag biz
Sud[22] eyləməng qəmdən sən, az Hasret çək
Gəl himmət[23] ed özüng bir dəm qıyrət çək
Bundan sorna bizə yaxçı qısmet çək
Uzaq yolum göğ çınarım yıxdılar
Ellər durub mat o[24] hayran baxtılar
Uzaq yolum gəl çıxag el dağına
Baş qoyag çöləring tər[25] qucağına
Dudaq qoyag çeşmələr dudağına
Yengi baştan bu dünyaya gələk biz
Bir xoş görək, ondan sonra ölək biz
Türk şiirinin geleneksel temi olan gurbet, hasret, mihnet ve melâl Arslan’ın şiirlerinin de karakteristik özelliğidir. Ayrıca bu temalara İran’daki Kaşkayı Türklerine olan baskı ve orda olan gizli seslenme de artırılmıştır:
Uzaq yolum, ağır eldən qalmışam
Bir bulbulam qızıl güldən qalmışam
Coşgun bulaq yaşıl çöldən qalmışam
Çək tərkingə məni elə etirt sən
Gülə etirt yaşıl çülə etirt sən
Arsalan Uzak Yol ile dilleştiğinde ondan hem Kahramanlıkları hem Kaşkayı milletinin çektiği dertlerin hatırlatmasını istiyor, o dertler, o mücadeleler, o kahramanlıklar hepsi şair için bir özlem halına gelmiştir, Arsalan özlemlerin şairidir. Onun özlemi ana dilini konuşup yazmak, tarih ve hâldeki millî ve edebî kahramanlarını tanıyıp bilmek, geçmişine onur duymak, milletinin Kahramanlıklarına övünmek ve bu atmosferde oluşan havayı eldaşlarıyla teneffüs edip haz duymak gibi kültürel bir çerçevedir.
Uzaq yolum xəzan yeling gəlmeğindən bir danış
Yaşıl çinar[26] sönmeğindən bir danış
Şer[27] igitlər ölmeğindən bir danış
Xanziniyan[28] o günlərdən yad verir
Qaraqacıng[29] çayı qan qan dad verir
Tıfan[30] gelmiş ağacları lüt edir
Cor[31] tikanı ayaqları şit[32] edir
El köçmuşdür yurd ocağı tit[33] edir
İşiqləring birbirinən çalışmır
Sönmüş ocaq çox can çəkir alışmır
***
Uzaq yulum cismiming can yoxudur
Qaşqayı şəhərining sültan yoxudur
İlacsız dərdiming darman yoxudur
qurru qabdan xalı[34] qalmış tağçalar
Şairin sadece Uzak Yol eseri ve bu eserde yer alan Uzak yol adlı şiiri başlı başına bir deyimler hazinesidir. “Sabırı talanmaq“, “devran əmcəğindən zəhir əmmək“, “döş qana ıslamak“, “qanlı çaydan gəçmək, “yâd eyləmək”, “başı sağ olmaq”, “üzünə can sepmək”, “dərd sümüktən(kemikten) gəçmək”, “dərd iligə çatmak”, “yükü məqsədə çatmak”, “dünya dolanmak”, “qana boyanmak”, “baş dardan asmak”, “araya ara salmak”, “baş dara vermək”, “adı batmak”, “qulaq kesmək”, “göz çapak kəsmək”, “Şert bağlamak”, “cınağ sındırmak”, “kulaktan ırak”, “xoş görmek”, “torpağa yatmak”, gibi pek çok deyim bulunmaktadır. Arsalan şiirlerinin bütünü bu mecazlar ve halk söyleyişleri ile doludur. Arsalan İran’daki Kaşkayı Türklerinin edebiyatında dili kullanma biçimiyle yenilikçi bir öncüdür.
Geleneksel söz kalıplarına, atasözleri ve deyimlere müracaatı ile yeni bir çığır açmış ve Kaşkayı şiirini ayağa kaldırmıştır. Arsalan dilinde çok samimi ve zarif Türkçe, atasözü ve deyimlerle dolu bir Türkçe görünmektedir, örneğin Aşağıda ulu Hüsrev Han İdamını gizli şekilde tasvir eden Uzak Yol şiirinden alınan şiirde “ağacın kurdu öz içindendir” Atasözü kullanımı:
Dusaqı dunyanın bağlıdır gözü
Burda bir dəli var anglanmaz sözü
Bir sınıq ayna var qubarlı üzü
İçinde bir pes rivayet əksi var
Bir Mensur[35] var bir şehadət əksi var
Uzaq yolum bir qan şair sözünə
Hicrandan soğulmuş qanlı gözünə
Düşmen göynü xoş olmasın özünə
Bu ağaca öz içindən qurd düşdü
Xıyalınga tər sunbulu kim biçdi
Şam olmuş ölkemizdən gün batmış
Sukut lala deyir şulluqlar yatmış
Dərd sümükdən gəçmiş iliğə çatmış
Uzaq yolum qarrı ana yatalı
Eşitmirik Ağasaq Ceyran mətəli
Uzaq yolum gün dolandı batmağa
Mənim bəxtim genə getdi yatmağa
Əcəl gəldi öz yükünü çatmağa
Canım qaçar hiç tərəfdən yan yoxu
Çabalayar ürək ama can yoxu
Uzaq yolum ta ki dünya verir yad
Şiirin eşqi saldı bir şur o bidad
Bisutun döşündə ölmüşdü fərhad
Ama mən gördüm ki dunya dolandı
Bisutunda Xosrow qana boyandı
“Sukuta lala demək”, “şulluğun yatması”, “yaşılıqdan qalmaq”, “Sağ o sola gedmək”, “dudaq gözündən dudaq kəsmək”, “gözdən çıraq kəsmək”,
“yolu yoldan uzaq kəsmək”, “başdan habalaq kəsmək”, “halaylı qaş”, “bəlalı baş”, “yâd eyləmək”, “başı sağ olmaq” gine çok kullanılan önemli deyimlerdendir.
Arsalan şiirlerinde gene çok rastlanan önemli konulardan biri Kaşkayı da olan Folklora değinmektir.
Qarrı ana yatalı / eşitmirik ağsaq ceyran mətəli
Beytinde Azerbaycan ve Kaşkayı da ortak Aksak Ceylan hikâyesine değinmiştir.
Elə bir Köroğlu lazım
Bu beyitte Köroğlu hikâyesine değinmiştir.
Ayrıca Kaşkayıların kendi kahramanları da Arslan şiirlerinde hiç eksilmemiştir. Örneğin
Bir Musa istər
Bir Bəhmən
Bir sowlət istər
Ve benzeri tamlama ve sözler.
Qashqayı Tapmacaları eseri
Kaşkayı bulmacaları anlamında olan bu kitap, Kaşkayı folklorundaki eski Meselsel Bulmacaların toplanılmasından ibarettir. Bu kitap Arsalan Mirzayının 20 yıllık araştırmasından alıntı olan yaklaşık 350 Kaşkayı Folklorik bulmacasından oluşan ve halk arasında kullanılan bir bulmaca koleksiyonudur. Arsalanın kendisi ‘bu bulmacaları farklı obaların yaşlılarından, Çobanlardan, darqalardan[36] ve benzerinden toplamak hiç de kolay değildi ama ben severek bu işi yaptım’ diyor. Bu kitap Kaşkayı Türklerinin gençleri tarafından kurulan Kaşkayı Ocağı çabasıyla basılmıştır. Bu bulmacaların kayıt altına alınması aslında Kaşkayı Folklorunun kayıp olan bir parçasının kurtulması demektir.
Bu kitapta, önce bulmacalar alfabetik sırayla numaralandırılmış ve sonra da her bulmacanın cevabı karşılık gelen sayı ile verilmiştir.
Örnek
Gecə əktim noxudu, gündüz baxtım yoxudu
Cevap: ulduz.
Uşaqlar Ay Uşaqlar esrei
Arsalan Mirzayı’nin çocuklar hakkında olan ünlü eseri Uşaqlar ay uşaqlar (çocuklar ey çocuklar) dır. Bu eser Sepideh Kerimifer tarafından yüzde yüze Kaşkayıların milli kıyafetleri ile resimlenmiştir. Bu kitap çocukların yaşına uygun bir şiir kitabıdır ve birkaç başlık altında yazılmıştır. Resimler de çok açık, anlaşılır ve konuya uygun şekilde çizilmiştir. Kaşkayı oğlu, Kaşkayı kızı, kitap ve banyo bu kitabın alt başlıklarıdır.
Kitap başlığı altındaki, Kaşkayı çocuklarından kitap okumalarını ve başkasının dili yerine kendi Türkçe dilinin korunmasını istemektedir. Çocuklara birkaç kelimenin Farsçası yerine öz Türkçesini şiir halinde öğreterek onlara kendi dillerini korumayı öneriyor. Kaşkayı kızı şiirinde diline sahip çıkıp kültürünü koruyan bir kızı tasvire çekmektedir.
Banyo şiirinde çocuklara temizlik konusunda öğütler verilmektedir.
Kaşkayı oğlu bölümünde, Kaşkayı oğlunun anadilini ve kültürünü koruması gerekçesi vurgulanmaktadır. Kitabın sayfalarının numaralandırılması çocuklar sayıları öğrensin diye saylar Türkçe olarak heriflerle de yazılmıştır.
Bu kitabın Android uygulaması versiyonu da Vahid Rostemi tarafından hazırlanmıştır:
Anroid bağlantısı
Aşağıda bu kitaptan alınan bir parça örnek olarak alınmıştır:
Uşaqlar ay uşaqlar
gəling ta bel bağlayag
Özgə dili döşündə
Türkü dili saxlayag
“gonceşk”ə[37] biz quş derək
“aşna”ya tanış derək
“Əbr”i bulut söylərək
“baran”a yağış derək
“Xərguş”a dovşan derək
“Muş”a da siçan derək
“Lakpoşt” olur tusbağa
Biz “mar”a ilan derək
Uşaqlar ay uşaqlar
gəling ta biz soruşag
Atamızdan, Anadan
Türkü dile danışag
“Sərma”ya sowuq derək
“morq”a da towuq derək
Durmag baxag ıraqdan
“nəzdik”ə yowuq derək
Dəvə dedək “şotor”a
“səng” demerək kotura
Söz deyərək ürəkdən
Ta göynüngə otura
Mən özgəyə can deməm
Anama “maman” deməm
Bərf bilirəm qar olur
Heç kimə yalan deməm
“hendune” qarpuz olur
“Nəəna” da yarpız olur
Ay heç zaman “mah” olmaz
“setare” ulduz olur
Barmağa “Ənguşt” deməm
Yumuruğa “Muşt” deməm
Ətim tökülür yoldaş!
Ətimizə “guşt” deməm
Uşaqlar ay uşaqlar
Gəling gedək oynayag
Birbirinən coşlanag
Qazan təkin qaynayag
dınadan Heyderbabaya selam eseri
Bu eser adından da anlaşıldığı gibi, Güney Azerbaycan’da yaşamış, Azerbaycan Türkçesi’nin ve Türk dünyasının çağımızdaki en büyük şairlerinden olan Muhammed Hüseyin Şehriyarın ünlü eseri Heyder baba şiiri selamlanmıştır. Bu eserde Şehriyar ve onun Heyder baba eserinin etkisi Kaşkayı şiiri üzerine incelenmiştir. Bu etki Kaşkayılarda hiç az değildir. Arsalan Mirzaynın kendisi dahil birçok Kaşkayı şairleri ve eserleri yüzde yüz Şehriyarın Heyder Babasından etki almıştır. Arsalan Mirzayı bu etkiyi ve bu benzerlikleri teker teker incelemiştir, kitapta aşağıdaki şairler ve eserleri (Heyder babaya benzer şiirleri) incelenmiştir:
- Mansur Şah Muhammedî ve Dina dağı şiiri
- Ayvazullah Safari ve Yetim Yal şiiri
- Kaveh İrevani ve Ağır El şiiri
- Arsalan Mirzayı ve Uzak Yol şiiri
- Davud Hesenağayı ve Tek Ağac şiiri
- Koser Rahimi ve Dina Dağı şiiri
- Furud Cahangiri ve Mezun şiiri
Özel Şiirleri
Arsalan Mirzayı Türk ülkelerinde düzenlen birçok edebi Festivallerde katılmış ve gittiği her Türk coğrafyasında sanki yeni bir güç ve duygu elde etmiş gibi, oralarda daha güvenilir his ediyormuş gibi özgürce şiirler söylemiş, ancak gene de Kaykayları hitap alarak söylemiş.
1 Mayıs 2013, İstanbul’dan eşine hitaben yazdığı bir şiir:
Qaşqayı gül
Hayat yoldaşım için
Qaşqayı gül məniminən yola gəl
Mən gedirəm səndə İstanbula gəl
Bir damçaydım[38] batmışam ağ dəngizə[39]
Üz və izlə məni bula bula gəl
Yurdu bulub yurd daşını[40] salmışam
Aksaray’dan bükül bir az sola gəl
Dili bağlı çocuquları beləklə
Düş bu yola qoy hərnə seyir[41] ola gəl
Bu ayrılıq ağır elə çətindir
Qoyma gözüm boz turpaqtan dola gəl
Ayaq yalın, başıng açıq, qarnıng ac
Su əlingdə qoy yerə düş yola gəl
Gül dilingi götür qurtar döğüşdən
*Sowlətimiz gəlməz yoldan belə gəl[42]
* «sabah qondag İstanbulung düzünə»[43]
gəlməz gəlin başa duvaq dola gəl
Olma Rıza[44], Asınamız[45] pozula
qoyma gülüm qonçasında sola gəl
2014 Kazakistan’da, yazdığı şiiri:
Hardayang ?
Hardayang sən ay vəfasiz hardayang?
Sən çoqqalı mən yalıngız hardayang?
Gəlin əling qaldı özgə əlində
Bir de görüm indi mənsiz hardayang?
Türk elində gün aylardan sormuşam
Doğu, batı, quzaylardan sormuşam
Yakutlardan Altaylardan sormuşam
İstanbulda, Urumu, Təbəriz hardayang?
Aynaya bax özüngü gör özüngdə
Hər nə yaxçı yaman vardır özüngdə
koroğlunung heybəti var özüngdə
Qaşı Timür gözü çinngiz hardayang?
Gəl ey mənim ürəğimi qopardan
Dindir mənə o sıtardan o tardan
Hanı eldən hanı boydan tabardan
Türkəmənəng, Qazaq, Qırqız hardayang?
Məlik yazar qara məkətub çinimdə
Bilməm sənsiz nə yazğı var önümdə
Işıq gətir mənim qara günümdə
Hilal qaşlım üzü gündüz hardayang?
Hardayang sən? səndən sora soldu yaz
Ayrılıqdan mənə hərnə oldu yaz
Müdətdir ki heçnə məni coşturmaz
Darıxmışam bəəd_ i hərgiz hardayang?
Yer qurşağı gül üzüngdən alar rəng
Assımandan yer üzünə gələrnəg
Çox qəribəm, mən sənəm ya sən mənəng?
Yeddi il də oldu səkiz hardayang?
Son olarak da uzak yol kitabından basılmış olan Türk ve Tanrı adlı şiirini okuyalım.
Türkünən Tanrı
Bir gün bir Türk ərz apardı Tanrıya
Nə için bizi qabladıng başxarıya[46]
Xəlqi sən saldıng diz yola Tanrı can
Bizi saldıng tep o tola[47] tanrı can
Axmurungu etmə turuş tanrımız [48]
Əğri otur sen düz danış tanrımız
Nə için bizi belə giriftar etding
Tat[49] yanında Türkü Xar o zar etding
Tat ki o heç baxmazıdı sözüngə
İndi gəlmiş baş etirdmiş özüngə
Fərngilər ayı təsxir etdilər
Assımandan o yana da getdilər
O ərəb ki çox gəzirdi xəlici
Assımandan bac almışdı qılıcı
Türk ki sənə tarftardır tanrı can
Varı yerde giriftardır tanrı can
Tatıng yeri kend təni də sağ oldu
Türküng halı nasaz yeri dağ oldu
Tata villalı bağ düz meydanlar lütf etding
Türkü dağda sərgərdan qoydung getding
Geng yerdə yoldaşang dar yerdə duşman
Zülümüng tirinə olmuşam tuş mən
Mürüvət ed ming bir iling acıyam
Dərgahıngdan bir çörək mohtacıyam
Dudağım dilikdir paşnam[50] yarıqdır
Himmət edsəng əlan canım farıqdır
O gün ki verding Türkə gəllahi
Xeyr görmədi ondan sonra vallahi
O gün ki verding beş on qoyunu
başıma sən tutdung ming bir oyunu
Göy quzzular verdim sening yolunga
yetimingə, duzsağınga, dulunga
nəzr etdim yolungda çox qoç kəsdim
hər dəfədə ikki kəsdim üç kesdim
İmamzadang məndə oğlaq qoymadı
Beş öldürdüm on öldürdüm doymadı
Varlığımı verdim gedalarınga
Göy gümbüdlü imamzadalarınga
Pir o peygəmbəring zikrini etdim
Yeməmiş neməting şükrünü ettim
Ta basardım niyetimi saf etdim
Açıq de Tarı can nə xəlaf etdim
Deding Türk imamı Həzrəti abbasdı
Onungda qolunu şum yəzid kəsdi
Deyərlər xudavənd həy o kərimdir
Səndən ayrı dada gələnim kimdir
Dəli börkü dəvrə goyma Tanrı can
Soyulmuş qafıla soyma Tanrı can
Gövənmə dara malına Tanrı
Bir gel fəqir yanına Tanrı
Tanrı dedi kiməng belə goldurang
Çomağınan seyrəng məni öldürəng
Dedi Türkəm bir bəndəngəm Tanrı can
Varı yerdə şərməndəngəm Tanrı can
Tanrı dedi Kölgəmdən qaça bilməng
Qılıcım altından sən gəçə bilməng
Mən Tanrıyam Tanrılıqdan qaçmıram
Özüng bildəng vil yerə and içmirəm
Yalan demə belə bəşər yoxumdur
Quran bilsin Türkden xəbər yoxumdur
Türk məndən dəğil qullabı bəndədir
Bəndə odurki həmmişə kəntdədir
Mənim bəndələrim cinsi çamırdır
Belə ki sən deyrəng Türklər dəmirdir
Dedim xəlqəl insanə menəltin
Türkə haçan dedim in de Tacık min!
Onda ki dunya malını bəhr etdim
Çox kimsənin qısmatını şəhr etdim
Türküng varlığına sulum etişmir
Pes mowqa gəlmişəng pulum etişmir!
Ki dowrungu bağ o mülkü kend edəm
Bir nəhvinən ağzıngızı bənd edəm
Türk dedi Tanrı can ey danışıyrang
Əcəb mənim əhvalimi soruşırang
Əl götür başımdan ki hal yoxumdur
Seningnən cuğab sual yoxumdur
Tanrılığıng mənim başıma titdi!
Baş qoşma başıma dowarım getdi
Qoy ta çomağımı qoyam boyunuma
Gedəm çatam üç dörd arrıq qoynuma
Vardı getdi gədiktən pənəh oldu
Hər nə ki demişdim saf gunah oldu
Tanrı dedi damar çəkdəm dalıngdan
Cəhənnəmdə xəbər bildəm halıngdan
Damar çəkdəm ismən Türkü zəbandan[51]
ələlxusus şiir yazan Arsalandan
Kaynaklar
- Mirzayı, Arsalan (2015/1394). Dina’dan Haydar Babaya Selam, (Dinadan Hayder Babaya Selam), Tek Dereht yayın evi, Tahran.
- Mirzayı, Arsalan (2017/1396). Çocuklar Ay Çocuklar-Çocuk Şiirleri (Uşaqlar Ay Uşaqlar-Uşaq Şiirləri), Tahtı Cemşid ve Kaşkayı yayın evi, Şiraz.
- Mirzayı, Arsalan (2017/1396). Kaşkayı Bilmeceleri, (qaşqay Tapmacaları), Yaşıl Alma yayın evi ve Ocak Derneği, Şiraz.
- http://www.baydaq.com
- http://www.qashqaiebook.ir
[1] Gömlek
[2] Tanrı, Allah
[3] Tanrıyla kavga çıkaran
[4] Hikaye , öykü
[5] Kaşkay Türklerinin eski şairi
[6] Yüsüf Alinın
[7] Kaşkaylarda eski Müzikçi
[8] Şahis adı
[9] Kaşkay Türklerinin eski şairi
[10] Kaşkay İlhanı (kaçar ve pehlevi döneminde)
[11] Kaşkaylar Coğrafyasında bir dağ
[12] Söz vermek
[13] güçlü
[14] Kaşkay şairi Ayvazullah seferinin eseri
[15] Kaşkay şairi Mensur ve Dina adlı eseri
[16] adımından
[17] Uzak yol şairin kendi şiir kitabı
[18] Kaşkay şairi Ayvazullah seferinin eseri
[19] Kaşkayların Milli şarilerinden
[20] Azerbaycan Şairi Üstat Şehriyarın ünlü eseri
[21] Ne zaman
[22] Fayda
[23] Özen göster
[24] Ve
[25] Islak, yaş
[26] Macaz ( Hüsrev Kaşkayı)
[27] aslan
[28] Kaşkayı yaylaklarından
[29] Kaşkayı Kışlaklarından
[30] Fırtına
[31] Zülüm
[32] eziyet
[33] duman
[34] Boş
[36] Deve çobanı
[37] Dırnak arasındaki sözcükler Farsçadır
[38] Damla
[39] Deniz
[40] Yurt taşı
[41] istemek
[42] İsmet İnönü ve Seraj Oğlu tarafından Kaşkayların Türkiyeye taşınması isteği
[43] Kaşkay Folklor şiiri, Saba qondag İstanbulung düzünə / quş atarag ördəkinə qazına
[44] İki anlamı birlikte taşıyor, Rızayet, Şaririn oğlu adı
[45] Şarin Kız adı
[46] Yokuş, baş yukarı
[47] Ova
[48] Surat asmak
[49] Tat, tacik, fars
[50] Ayağ tabanı
[51] Farsçada dil anlamında
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Buy Amoxil Amoxicillin qwz.vjhn.yolumuzdernek.com.wwj.jd http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Amoxicillin Online Amoxicillin 500mg Capsules eku.wlkg.yolumuzdernek.com.mjx.fr http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Amoxicillin No Prescription Amoxil jyr.vkhd.yolumuzdernek.com.vgq.lq http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Buy Amoxicillin Amoxicillin 500mg Capsules eia.rhlp.yolumuzdernek.com.ltd.vp http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Amoxicillin 500 Mg Amoxicillin 500mg Capsules vue.gztf.yolumuzdernek.com.ghi.qf http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/ – Buy Amoxicillin Online Amoxicillin 500mg sfs.kirl.yolumuzdernek.com.aoz.mx http://mewkid.net/when-is-xuxlya2/
I have been surfing online more than 3 hours today, yet I never found any interesting article like yours Brande Dennet Abert
Amazing!Tons of recipes that I can enjoy!I am so happy that you are sharing this!You are making my life so easy!No need for me to think anymore what will be added in my meal plan! Sarette Agustin Fiertz
Wow! Thank you! I continuously wanted to write on my blog something like that. Can I take a fragment of your post to my blog? Aurelia Lutero Andrea
whoah this blog is excellent i like studying your posts. Stay up the great work! You realize, lots of persons are looking round for this information, you can aid them greatly. | Ainsley Andrew Kordula
Hello there! This post could not be written any better! Reading through this post reminds me of my good old room mate! He always kept chatting about this. I will forward this page to him. Fairly certain he will have a good read. Thanks for sharing!| Roanna Court Ebsen
After looking at a few of the blog posts on your site, I really like your technique of blogging. I book marked it to my bookmark webpage list and will be checking back in the near future. Please visit my website too and let me know what you think. Addia Arny Struve
Pretty! This has been an incredibly wonderful post. Thank you for supplying these details.| Cody Troy Catarina
Kevin getting Kidnapped? That sounds interesting, red rain. Maggi Clair Adalia
After all, we should remember compellingly reintermediate mission-critical potentialities whereas cross functional scenarios. Phosfluorescently re-engineer distributed processes without standardized supply chains. Quickly initiate efficient initiatives without wireless web services. Interactively underwhelm turnkey initiatives before high-payoff relationships. Holisticly restore superior interfaces before flexible technology. Una Archibold Kissee
I like it whenever people get together and share views. Great blog, stick with it! Rina Tobe Christophe
I am not really fantastic with English but I line up this rattling easygoing to read. Karylin Sherwood Ohaus
Excellent post. Keep writing such kind of information on your page. Perry Tyler Service
I wish to point out my passion for your generosity giving support to people who require help with your situation. Your special commitment to passing the solution around appears to be pretty significant and have usually made people like me to get to their aims. The important facts signifies a whole lot a person like me and a whole lot more to my fellow workers. Many thanks; from everyone of us. May Frederik Gabler
Give both feet your attention instead of only the stronger one. Petronella Clevie Shabbir
Thank you, I have just been looking for info approximately this subject for ages and yours is the greatest I have came upon till now. But, what in regards to the conclusion? Are you sure in regards to the source? Trisha Emmerich Bach
Way cool! Some very valid points! I appreciate you writing this article and also the rest of the website is really good. Myriam Brian Durnan
I have recently started a web site, the information you offer on this web site has helped me tremendously. Thanks for all of your time & work. Daisi Georgi Osterhus
After I initially left a comment I seem to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and now every time a comment is added I receive four emails with the exact same comment. Is there a way you can remove me from that service? Many thanks! Myrtice Ruperto Han
Hello! Someone in my Myspace group shared this site with us so I came to look it over. Meridel Allin Celestine
Emeği geçenlere selamlar. İnşallah ben de katkı sağlarım. Mesela “Kaşkay Türkçesi Grameri”ve “Kaşkay Türkçesi Metinleri” adlı kitaplarımı da tanıtırsınız. Türkiyade Kaşkaylarla ilgili ilk akademik çalışmayı ben yaptım. Selamlar.
merhaba muhittin hocam / tabii ki de / watsap numarası site üzerinde var imkanınız olursa irtibata geçelim
I read this paragraph fully regarding the comparison of most recent and earlier technologies, it’s remarkable article.